Badania radiograficzne spoin – metoda kontroli jakości połączeń spawanych

Badania radiograficzne są jedną z podstawowych metod nieniszczącej kontroli jakości (NDT) wykonanych połączeń spawanych. Pozwalają ocenić wady ukryte w spoinie niewidoczne gołym okiem. Jak ta metoda działa i kiedy jest stosowana?

W tym artykule wyjaśniamy na czym polegają badania radiograficzne spoin, jakie defekty wykrywają i kiedy są niezbędne. Dowiesz się również, jak interpretować wyniki badań radiograficznych i kto może je przeprowadzać.

Czym są badania radiograficzne spoin?

Badania radiograficzne wykorzystują promieniowanie rentgenowskie lub gamma do prześwietlenia spoiny w celu zlokalizowania ewentualnych wad w strukturze połączenia spawanego. 

Metoda opiera się na różnej podatności na promieniowanie poszczególnych materiałów, dzięki czemu na zdjęciu radiograficznym możliwe jest uwidocznienie nieciągłości i wad niewidocznych nieuzbrojonym okiem.

Jakie wady wykrywają badania radiograficzne?

Badania RT spoin pozwalają wykryć m.in.:

• pęknięcia, rysy, rozwarstwienia, kratery
• pory, wtrącenia żużla, braki przetopu
• nadmierną wypukłość lub wklęsłość lica spoiny
• nieprawidłowy kształt i rozmiar spoiny
• brak pełnego wypełnienia rowka

Dokładność badań radiograficznych jest bardzo wysoka i sięga nawet do kilku μm, w zależności od techniki i parametrów naświetlania.

Kiedy stosuje się badania radiograficzne spoin?

Badania radiograficzne spoin są niezbędne przy kontroli jakości połączeń:

• W konstrukcjach odpowiedzialnych np. w przemyśle chemicznym, energetyce.
• W elementach ze stopów metali trudno spawalnych.
• W rurociągach wysokociśnieniowych.
• W zbiornikach ciśnieniowych, kotłach, turbinach.
• Gdy wymagają tego normy branżowe lub specyfikacja klienta.
• Przy odbiorach i certyfikacji wyrobów spawanych.

Jak przebiegają badania radiograficzne?

Badania radiograficzne wykonuje się w kilku etapach:

1. Przygotowanie próbki do kontroli – oczyszczenie i znakowanie spoiny.
2. Naświetlanie promieniowaniem w kontrolowanych warunkach.
3. Wywołanie błony RTG i uzyskanie zdjęcia prześwietlonej spoiny.
4. Ocena jakości spoiny na podstawie zdjęcia radiograficznego. 
5. Interpretacja wyników zgodnie z przyjętymi normami i standardami.
6. Sporządzenie dokumentacji z przeprowadzonych badań.

Jak odczytywać wyniki badań radiograficznych spoin?

Aby poprawnie ocenić jakość badanej spoiny na zdjęciu RTG, należy:

• Zidentyfikować i zlokalizować wszelkie nieciągłości.
• Określić typ wady (pęknięcie, brak przetopu itp.)
• Ocenić wielkość i rozmieszczenie defektów.
• Porównać uzyskane wyniki z dopuszczalnymi wartościami dla danego typu połączenia.
• Podjąć decyzję o dopuszczeniu/odrzuceniu spoiny lub zakresie napraw.
• Odnotować wyniki w sprawozdaniu wraz z dokumentacją radiograficzną.

Kto może przeprowadzać badania radiograficzne?

Badania radiograficzne mogą wykonywać jedynie jednostki posiadające certyfikat kompetencji w zakresie badań nieniszczących stopnia 2 lub 3, zgodnie z normą PN-EN ISO 9712.

Przykładem takiej firmy jest Tenslab, posiadająca certyfikaty w zakresie badań radiograficznych spoin oraz wykwalifikowaną, doświadczoną kadrę inspektorów badań nieniszczących. Firma specjalizuje się również w innych badaniach NDT, szkoleniach i certyfikacji personelu spawalniczego.

Podsumowanie

Badania radiograficzne są niezawodną techniką kontroli jakości połączeń spawanych, pozwalającą na wykrycie niewidocznych wad. Stosowanie badań RTG jest niezbędne przy odbiorach konstrukcji odpowiedzialnych, zgodnie z wymogami norm i specyfikacji. Badania radiograficzne mogą wykonywać tylko uprawnione, certyfikowane firmy takie jak Tenslab.